Kayzen

Məktəb yaşına çatmadan tez-tez ev dəyişdirən uşaqların davranışlarında problemlər yaşanır. Bununla bağlı ABŞ-da 3 min ailənin qatıldığı araşdırma aparılıb.

Araşdırma nəticəsində 5 yaşından öncə 3 dəfə, ya daha çox ev dəyişdirən uşaqlarda diqqətsizlik, narahatlıq,  hiperaktivlik və davranış problemlərinə 5 yaşına kimi eyni evdə yaşayan, ya cəmi bir dəfə ev dəyişdirən uşaqlara nisbətən daha çox rastlandığı ortaya çıxıb.

Əlbəttə, uşağın davranışındakı bu problemlər sadəcə ev dəyişdirməklə bağlı deyil. Valideynlərinin boşanması, sıxıntılardan qaçmaq, yeni arayışlar — bu kimi problemlər də uşağın həyat normasına mənfi təsir göstərə bilər.

Uşaqlar valideynlərinin yeni evdə xoşbəxt olduqlarını gördükləri halda bu problemlərlə tez başa çıxa bilər.

Araşıdırmanın digər nəticələrindən biri uşaq vaxtı 3, ya daha artıq ev dəyişdirən uşaqların 18 yaşına kimi narkotik vasitə istifadə etmə riskinin 3 dəfə artıq olması və yetişkinlik dövrünə uyğunlaşmaqda çətinlik çəkməsidir.   

Davamı →

Uşaq vaxtlarımızda hər birimiz ata, ananımızı qısqanmamış olmarıq. Hər bir uşaq özünə qarşı daha çox nəvaziş, diqqət istər valideynlərindən. 3-6 yaş aralığında bu daha çox artar. Uşaqlar valideynlərini qısqanmağa başlayarlar. Bəzən uşaqlarda kompleksə çevrilər.

Edip kompleksi nədir?
Edip kompleksi — Oğlan uşağının anasına qarşı duyduğu şüuraltı yaxınlığa görə atasını qısqanması və bununla əlaqədar ruhi pozuntular kompleksinə verilən addır.

Ardı →

Uşaqlarda təhsilin doğumdan sonra başlamasıyla birlikdə, hər yaşda fərqli motor bacarıqlarının inkişafı psixoloji vəziyyətləri haqqında ipucu verir. Sevgi, şəfqət, empati, eyni zamanda qaydalar, sərhədlər və məsuliyyətləri gözəl bir ailə mühitində nizamlayıb dinc və xoşbəxt böyümələrini təmin etmək, məktəb əvvəli təhsildə faydalı olacaq.

Ana-ata nəzarəti uşağın insanlığını əks etdirir.
Ana-atalar məktəb əvvəli məktəbin və oxumanın uşağa qazancları haqqında nümunələrlə danışa, özlərindən də nümunələr verərək ömür boyu yoldaşlıqlar, xoş xatirələr, əyləncələr, məktəbdə öyrəndiklərini xüsusi həyatda necə tətbiq etmək; məktəbin daha sonrakı peşə və təhsil üçün vacibliyini və qazanclarını izah edərək sevdirə bilirlər.

Ana-ata idarəsi; sərhədləri tanıma və qaydaları öyrənmənin təməlidir. Burada ola biləcək axsaqlıqlar asılı, təcavüzkar, zəif şəxsiyyətləri meydana gəlməsinə səbəb olar. Uşaqların dağıdaraq, sınayaraq öyrəndiyini qeyd edən Psixoterapevt: «Hər şeyi uşağınızın yerinə edib, önünə hazır qoysanız normal inkişafına və öyrənməsinə mane olmuş olarsınız. Uşaq inkişaf edə, yetkinləşə və gözləməyi öyrənə bilməz. Bu uşaqlar məktəbə başladıqlarında dərsin sonuna qədər oturmağı bacara bilməzlər»- xəbərdarlığını etdi.

Ardı →

Uşağınız tünd xasiyyətləşib sizə vurduğunda ona necə davranacağınızı bilməyirsinizsə yazımızı oxumanızda fayda var.

Evinizdə şiddətə yer olmadığını idrak etməsini təmin edin
Onsuz da vurmaq kimi bir vərdişi olan uşağa “biz heç kimi vurmuruq!” deməyin heç bir məntiqi yoxdur. Əslinə baxarsınız bu üsul sizi daha təsirsiz və nüfuzsuz bir vəziyyətə salar. Çünki “biz heç kimi vurmuruq!” doğru olsaydı əgər, uşağınız sizə vurmazdı. Fiziki baxımdan təcavüzkar uşaqlarla maraqlanarkən, zəiflik göstərərək uşağa vurmaması üçün yalvarmaq yerinə, hirsli hiss etmənin normal, ancaq vurmanın qadağan olduğunu qəti bir dillə izah etmək lazımdır.

Uşağınız sakitləşdikdən sonra onunla qərarlı və dəqiq bir şəkildə danışın: “Bilirəm əsəbiləşirsən, çox hirsin var. Bu böyük duyğularla kimsəni incitmədən başa çıxa bilməyin üçün sənə kömək edəcəyəm. Səni çox hirsləndirən şeylərlə mən maraqlanacağam; ancaq anaya vurmaq qadağandır.”

Uşağınızın yaxşı istirahət etmiş və qidalanmış olduğundan əmin olun
Uşağınız yorğundurmu? Acdırmı? Uşağınızın ani reaksiyaları və hücumları, mədəsinin boş olduğu zamanlara bərabər gəlir ola bilər. Bu problemli davranışların təqibində olun. Yatmaq saatından dərhal əvvəlmi? Yorğun düşməməsi üçün bir az daha erkən yatmasını təmin edin.
Ardı →

Sizin körpəniz ilk addımlarını atmağa başlayan andan etibarən dolabçaların və dolabların içində olanlarla tanış olmağa can atır, öz oyuncaqlarıyla oynamağa bir o qədər aktiv maraq göstərmir, hər bir ana bu zaman özünə sual verir: Necə edim ki, uşaq səliqə səhman yaratmağı öyrənsin.

Uşaqdan dərhal şeyləri öz yerinə qoymağı tələb etmək lazım deyil, çünki uşaq hələ anlamır, “öz yeri” nədir. Bunun üçün əvvəlcə ona izah etmək lazımdır, haradır bu yer, niyə məhz ora qoymaq lazımdır.

Hamısından yaxşı bunu oyun vasitəsi ilə məşq etmək (tətbiq etmək) lazımdır. Əgər siz körpənizə desəniz ki, oyuncaqları yığmaq lazımdır 99 % zəmanətlə deyə bilərəm ki, körpə bunu etməyəcək, amma siz ona oyun təklif etsəniz: məsələn, kim daha tez oyuncaqları yerinə yığa biləcək, belə bir oyun mütləq onun ürəyincə olacaq. Artıq zamanla, uşaq öyrəşəcək ki, oyundan sonra oyuncaqları yerinə yığmaq lazımdır.

Təmizliyə və nizama uşağı elə alışdırmaq lazımdır ki, ona bunu etmək maraqlı olsun
Ardı →

“Ögey ana” deyəndə yəqin bir çoxumuzun təhtəlşüurunda uşağı incidən, onu müxtəlif işlərə buyuran əzazil xarakterli qadın obrazı canlanır. Roman və seriallarda da gördüyümüz təxminən buna bənzər rollar bizim düşüncələrimizdəki bu obazı daha da möhkəmləndirir.

Ögey ananın psixologiyası
Ögey anaya istəmədən yüklənən bu imic qadının psixologiyasına birbaşa təsir edən faktordur. Ana daim ona yüklənən bu imicdən hisslərini sıxışdırmaqla, iradlarını bildirməmək kimi müxtəlif yollarla qurtulmağa çalışır. Bu üsullar da nəticə etibarı ilə onun psixologiyasında öz təsirini göstərir.

Normalda bioloji ananın öz övladına tərbiyə prosesində asanlıqla ortaya qoyduğu davranışı ögey analar “səhv başa düşülərəm” deyə ögey övladla münasibətdə sərgiləyə bilmir. Ögey analar bəzən uşağa özlərini qəbul etdirmək naminə uşaqların onlara etdikləri hörmətsizliyin üstündən keçir, ona çoxlu hədiyyələr alır, etdikləri bəzi nadinc davranışları atadan gizlədirlər.
Ardı →

Uşağa yalan danışmağı qadağa qoymaq, yalan danışdığı üçün döymək, cəzalandırmaq heç bir effekt verməyəcək

Hesab olunur ki, uşaqlar saf olduğundan hər şeyin düzünü deyir. Amma onlar da tez-tez yalan danışırlar. Mütəxəssislər bildirir ki, yalan danışmaq uşağın təxəyyül dünyası ilə bağlı olsa da, psixoloji problemlər üzündən də olur.

Psixoloq Arzu Qurbanovanın sözlərinə görə, bəzi valideynlərin uşaqları o qədər yalan danışırlar ki, ətrafdakılar bu haqda bilirlər: «Valideynlər övladlarının bu cür hərəkətinə görə çox utanırlar. Onlar əksər hallarda uşağın niyə yalan danışdığını başa düşmürlər. Bəzi valideynlər isə uşağın nə vaxt yalan, nə vaxt düz danışdığını anlaya bilmirlər. Səbəbindən asılı olmayaraq, valideynlər uşaqların yalan danışmağına mənfi baxırlar».

A.Qurbanova bildirib ki, övladına diqqətli olan valideyn hər cür uşağını yalan danışmaqdan tərgitməyə çalışır: «Elə də olur ki, valideyn hər cür üsula əl atsa da, uşaq yenə də yalan danışır. Elə təəssürat yaranır ki, uşaq yalan danışmasa, yaşaya bilmir. Nə cəzalar, nə söhbət uşağın yalan danışmağının qarşısını alır».

Uşağa səmimi olmağa kömək etmək üçün nə üçün yalan danışdığını başa düşmək lazımdır. Uşağın yalan danışması onun problem yaşamasına da işarə edir. Uşaqlar arasında yalanın ən geniş yayılmış səbəblərindən biri cəzalanmadan qorxmaqdır. Uşaq düzünü dedikdə döyüləcəyindən, cəza alacağından və ya sevgidən məhrum olacağından qorxduğu üçün yalan danışmağa başlayır. Misal üçün, uşaq yeni oyuncağını qırıb. Cəzalanacağından qorxduğu üçün oyuncağı gizlədir.
Ardı →

Uşaqlar əvvəlki kimi «səni leyləklər gətirdi» yalanına inanmır!… Mütəxəssislər, ailələrdən cinsi təhsili uşaqlarının anlaya biləcəklərisəviyyədə evdə verməyə başlamalarının əhəmiyyətinə diqqət çəkir.

Cinsəlliyin həyatımızın ən əhəmiyyətli parçalarından biri olduğunu söyləyən Cinsi Sağlamlıq İnstitutu Dərnəyi (CİSED) Ümumi Başçısı Dr. Cem Keçə; «Bu səbəblə adamın cinsəlliklə əlaqədar məlumatlarını, düşüncələrini, dəyər mühakimələrini, tutumlarını və bacarıqlarını necə, hansı şərtlərdə və kimlərin təsirləriylə öyrənmiş olduğu çox əhəmiyyətlidir. Cinsəlliklə əhəmiyyətli olan 4 mövzu vardır. Bunlar; ayıb, qadağan, günah və maraq duyğusudur. Biz bunlara cinsəllikdə məhşərin 4 atlısı adını veririk.

Məhşərin 4 atlısı, adamın içində olduğu ailədə başlayan və ictimai ətrafıyla davam edən bir şəbəkə tərəfindən adam fərqinə belə çatmadan ona öyrədilə bilər. Adam yetkinlik çağına gəldiyində artıq yalnız öz impulslarıyla deyil bu öyrənilmiş ictimai dəyər mühakimələriylə birlikdə ilk cinsi yaxınlaşmalarına başlar. Bu baxımdan baxıldığında cinsəllik hər kəsin doğulduğu andan etibarən həyatında özünəməxsus yer etməyə başladığı üçün ilk cinsi təhsil ailədə yəni evdə başlamalıdır.

Cinsi orqanların əl, qol, qıç, ağız kimi adama aid görülmədiyi, baxılmaması, toxunulmaması lazım olan qadağanlı sahələr olduğu mesajını alan bir uşaq; cinsəlliylə bağlı maraq duyğusuyla ayıb, qadağan, günah və pis mesajını öyrənə bilər; bədənini kəşf etmə yerinə bədəninə xariciləşə bilər və irəlidəki cinsi həyatında vajinismus, orgazm ola bilməmə, erkən boşalma və ya sərtləşmə pozuqluqları kimi cinsi problemlər yaşaya bilər. Həyatın ən kefli yanlarından biri olan cinsəllik, bir qayğı və stress qaynağı halına çevrilə bilər» dedi.
Ardı →

Oyun uşaqları tanımaq üçün ən yaxşı vasitələrdən biridir. Çünki onlar oynadıqları oyunlarda öz fikir, duyğu və düşüncələrini, ətrafdakı insanlara qarşı münasibətlərini, eyni zamanda baş verən hadisələri necə anladıqlarını büruzə verirlər. Həm dil, həm də hərəkətləri ilə nümayiş etdirdikləri davranışları onların əsl simalarının üzə çıxmasına xidmət edir.

Doğrudur, uşaqlar bütün davranışlarında özlərini ifadə etmirlər. Yəni bir çox hallarda onlar kimləri isə təqlid edirlər. Ancaq bu təqlidçiliyə uşaqların duyğu və düşüncələrinin də əlavə olunduğu əsla unudulmamalıdır.

Əslində uşaqların belə təqlidi davranışları onların "şəxsiyyətlərinin" üzə çıxmasına kömək edir. Uşaq oyun zamanı sözləri, reaksiyaları, səs tonu, mimikaları ilə duyğularını canlandırır. Yəni oyun bir növ uşaqların dilidir: o, oyunlarla danışır, özünü ifadə edir.

Məsələn, uşaq anasının hər hansı bir davranışından əsəbləşmişdirsə, ondan qisas almaq istəyirsə, oyunda özü ata rolunu oynayacaq və ana rolunu oynayan uşaqdan acıq çıxmaq istəyəcək. Və ya qardaşına qısqanclıq edən uşaq əlindəki gəlinciyi qardaşına bənzədərək ona əziyyət verəcək.

Ardı →

Körpəlik (1-3 yaş arası) 
Boşanmanı bu yaşlar arası uşaqlar necə başa düşər?

Ana və atadan birinin evdən getdiyini bilir, amma səbəbini başa düşmürlər.
Bu yaşlar arası uşaqların boşanmaya qarşı münasibətləri:

— Əvvəlkinə baxanda daha tez-tez və çox ağlayırlar.
— Yuxu problemləri;
— Yerini islatmaq və yenidən barmaq əmməyin başlaması;
— Valideynlərindən ayrı qalanda qorxu və narahatlıq hiss etməsi;
— Əsəb gərginliyi;
— Dişləmək və narahat edici hərəkətlər. 

Bu vaxt valideyinlər nə edə bilər?
— Əvvəlki kimi gündəlik yaşayışı pozmadan elə də yaşamağa davam etməlidirlər.
— Hər dəqiqə narahat görünməmək və uşağı inamlı ailə çərçivəsində böyütməlidirlər.
— Ana və ata ayrı-ayrılıqda olsa da uşağa vaxt ayırmalıdır. 
Ardı →